Trung Quốc: Decathlon thành công trong vụ kiện xâm phạm cách  bố trí cửa hàng.

Vào tháng 2 năm 2023, Công ty TNHH Đồ thể thao Decathlon Thượng Hải (Decathlon (Shanghai) Sports Goods Co., Ltd ) đã thắng kiện sơ thẩm dân sự trong vụ kiện Công ty TNHH Quần áo Lạc đà Quảng Đông (Guangdong Camel Clothing CO., LTD) , một công ty thương hiệu đồ thể thao ngoài trời nổi tiếng trong nước, vì sử dụng trái phép một số yếu tố có khả năng phân biệt, như logo, tên sản phẩm, bao bì, cách trang trí, và đặc biệt là bắt chước kiểu dáng cửa hiệu và cách trang trí.  

1.  Sự việc

Nguyên đơn Decathlon chính thức gia nhập thị trường Trung Quốc vào năm 2003, đến năm 2021 đã có chuỗi 280 cửa hàng Decathlon tại quốc gia này. Việc đầu tư vào thiết kế, trang trí và logo đã giúp Decathlon được phổ biến rộng rãi và có uy tín cao  trong lòng người tiêu dùng Trung Quốc. Nguyên đơn cho rằng, hai bị đơn mở cửa hàng thể thao có hình ảnh kinh doanh và hàng hóa giống Decathlon nên dễ gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Hành vi nêu trên đã cấu thành hành vi cạnh tranh không lành mạnh , (hình dưới- bên trái là Decathlon, bên phải là phía vi phạm).

2.  Xét xử tại Tòa án

2.1  Yếu tố xác định hành vi cạnh tranh không lành mạnh

Khi xét xử, Tòa án Nhân dân Thành phố Thạch Cảnh Sơn (Shijingshan People’s Court) cho rằng “sự/cách trang trí” được bảo vệ bởi Luật Chống cạnh tranh không lành mạnh phải có các yếu tố sau:

- có phong cách độc đáo, nghĩa là phải có khả năng/tính phân biệt nhất định;

- đã được người tiêu dùng biết đến và có ảnh hưởng nhất định thông qua việc sử dụng liên tục, công khai và hoạt động quảng bá của các nhà kinh doanh trước khi nó được đưa vào sử dụng; và

- có mối quan hệ tương ứng vững chắc với nhà kinh doanh vì  sự/cách trang trí cửa hàng có cả khả năng phân biệt [với các cuqwar hàng khác] và tác động đến người tiêu dùng.

Specifically, Decathlon claimed that their rights should be based on “overall decoration and decorative style of the storefront” and the overall visual effects formed by 22 store decoration elements in 7 categories.

2.2  Nôi dung khởi kiện của Nguyên đơn.

Cụ thể, Decathlon tuyên bố rằng quyền của họ phải dựa trên “cách trang trí tổng thể và phong cách trang trí mặt tiền cửa hàng” cũng như hiệu ứng hình ảnh tổng thể được hình thành bởi 22 yếu tố trang trí cửa hàng thuộc 7 hạng mục. Theo các bức ảnh cửa hàng và bình luận của cư dân mạng, có thể khẳng định rằng toàn bộ trang trí của các cửa hàng Decathlon thể hiện một phong cách công nghiệp tối giản và rất đặc biệt với cách trang trí sản phẩm nổi bật cũng như cách phân loại hàng hóa và chỉ dẫn giá cả. Cách trang trí cửa hàng Decathlon đã được Nguyên đơn sử dụng rộng rãi và liên tục, đi kèm với việc quảng bá nhãn hiệu, đã được người tiêu dùng biết đến và có ảnh hưởng nhất định.

Vì cách trang trí cửa hàng Decathlon vừa có tính khác biệt vừa có sức ảnh hưởng nên người tiêu dùng đã hình thành một nhận thức tương đối thống nhất; điều này tạo ra  mối quan hệ tương ứng vũng chắc giữa hình ảnh thương mại tổng thể của cửa hàng và nhãn  hiệu Decathlon và những người điều hành nó. Vì vậy, hình ảnh thương mại tổng thể (trade dress) của cửa hàng Decathlon mà Nguyên đơn khẳng định cần được bảo vệ theo tinh thần của Luật chống cạnh tranh không lành mạnh và đó là cơ sở để khởi kiện.

2.3   Kết luận hành vi xâm phạm

Quyết định của Tòa án về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của Bị đơn được dựa trên các lập luận dưới đây:

- Chấp nhận so sánh của nguyên đơn

Tòa án giải thích rằng hàng hóa được bán bởi cả hai bên liên quan chủ yếu là hàng hóa thể thao ngoài trời, đây rõ ràng là mối quan hệ cạnh tranh. Tranh chấp quan trọng nhất trong vụ kiện là liệu cách trang trí cửa hàng mà hai bên thực hiện có giống nhau hay không. Đáp lại những yêu cầu này, Nguyên đơn đã cung cấp một bảng so sánh với các mô tả và hình ảnh chi tiết hơn về các cửa hàng của họ.

Các bức ảnh trong bảng so sánh là bằng chứng thu thập theo thời gian và được công chứng của Nguyên đơn và nhiều bức ảnh trong số đó được chụp bởi người tiêu dùng bình thường khi họ đến cửa hàng của cả hai bên để mua và tải hình ảnh lên nền tảng của bên thứ ba, vì vậy các bức ảnh mà nguyên đơn sử dụng để so sánh là xác thực và đáng tin cậy. Nguyên đơn đã so sánh phong cách trang trí tổng thể và các yếu tố trang trí cụ thể trong cửa hàng của họ.

Ngay cả khi mỗi cửa hàng liên quan đến vụ kiện của Bị đơn không có tất cả các yếu tố trang trí, miễn là cách trang trí tổng thể và một số chi tiết nhất định giống nhau, thì điều đó cũng không ảnh hưởng đến tính hợp lý của phương pháp so sánh mà Nguyên đơn sử dụng. Bảng so sánh cho thấy phong cách trang trí tổng thể của các cửa hàng của cả hai bên, đặc điểm chi tiết của các yếu tố trang trí cụ thể, màu sắc chính và sự kết hợp của chúng, cách bố trí minh họa, thậm chí nhiều loại áp phích, vị trí của thẻ giá, v.v. đều rất giống nhau khiến nhiều người tiêu dùng cảm thấy “phong cách Decathlon” và “nghĩ rằng họ đến Decathlon, mặc dù đang vào cửa hàng của Bị đơn và nhãn hiệu của Bị đơn cũng khá nổi tiếng, điều này đủ để chỉ ra mức độ giống nhau giữa hai bên.

- Xác định về nhầm lẫn

Mặc dù nhãn  hiệu cửa hàng của Nguyên đơn và Bị đơn khác nhau nhưng cảm giác “deja vu”[1]  - vẫn có thể khiến người tiêu dùng nhầm lẫn và hiểu lầm rằng Nguyên đơn và Bị đơn có mối quan hệ liên kết, hợp tác kinh doanh nào đó.

Đáp lại phản hồi của Bị đơn, phán quyết nhấn mạnh rằng mặc dù Luật chống cạnh tranh không lành mạnh  không cấm các nhà khai thác học hỏi lẫn nhau, hoặc thậm chí bắt chước ở một mức độ nhất định, nhưng không  cho phép vượt quá một mức nào đó  để bị coi là xâm phạm hỉnh ảnh thương mại của người khác.  Việc sử dụng không đúng thành quả kinh doanh của người khác là vi phạm nguyên tắc thiện chí và chuẩn  mực chung về kinh doanh  và cấu thành hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

2.4 Quyết định.

Tòa án Nhân dân Shijingshan Bắc Kinh đã tuyên Decathlon được bồi thường thiệt hại  2,94 triệu RMB và 350.000 RMB cho các chi phí, đồng thời yêu cầu các bị cáo chấm dứt hành vi cạnh tranh không lành mạnh và đăng cam kết này bố trên Tin tức Sở hữu Trí tuệ Trung Quốc trong bốn tuần liên tiếp.

Quyết định này vẫn có thể bị kháng cáo

3.  Nhận xét

- Trung Quốc từ lâu đã được coi là một khu vực tài phán mà nơi cuộc chiến chống lại các loại vi phạm sở hữu trí tuệ khác nhau, chẳng hạn như những kẻ chiếm đoạt và bắt chước nhãn hiệu, đã tỏ ra đầy thách thức. Chiến thắng của Decathlon dường như cho thấy rằng đất nước này hiện đang thực sự vượt qua các ranh giới để trở thành một cường quốc về quyền sở hữu trí tuệ là tia hy vọng cho các ông chủ nhãn  hiệu nước ngoài. Chiến thắng của Decathlon hẳn là một quyết định thú vị đối với một số người vì việc bảo vệ kiểu dáng cửa hàng là vấn đề mà các chủ nhãn hiệu có cửa hàng sẽ coi là một phần trong chiến lược kinh doanh của họ. Ngoài việc bảo vệ cách bố trí cửa hàng theo bản quyền chủ sở hữu nhãn  hiệu cũng có thể bảo vệ theo những cách khác, ví dụ: thông qua cạnh tranh không lành mạnh.

- Cũng phải nói rõ rằng, trong khi Việt Nam coi hành vi cạnh tranh không lành mạnh có thể liên quan đến các đối tượng SHCN như …nhãn hiệu, tên thương mại, biểu tượng kinh doanh, khẩu hiệu kinh doanh, chỉ dẫn địa lý, kiểu dáng bao bì của hàng hóa, nhãn hàng hóa… và là cấu thành của quyền SHTT theo quy định tại Điều 130 Luật SHTT thì Tòa án tối cao Trung quốc đã có hướng dẫn cho các cấp Tòa xác định rõ việc áp dụng các quy định về  chống cạnh tranh không lành mạnh và bảo hộ các đối tượng SHTT khác, như sau :

Nếu Tòa án nhân dân phát hiện ra rằng một người đã thực hiện (các) hành vi vi phạm bản quyền,  sáng chế hoặc nhãn hiệu và đã ra lệnh cho người đó phải chịu trách nhiệm dân sự thì Tòa án nhân dân sẽ không hỗ trợ một khiếu kiện khác về cạnh tranh không lành mạnh đối với cùng một người vi phạm, dựa trên cơ sở về (các) hành vi được thực hiện ở cùng một địa điểm và vào cùng thời điểm.(2)

Như vậy, tại Trung Quốc khi Tòa áp dụng các quy định về bảo hộ quyền đối với các đối tượng SHTT thì không áp dụng các quy định về chống cạnh tranh không lành mạnh và ngược lại.

Nguồn : 
(i) https://www.hfgip.com/news/decathlon-store-design-protected-court; 
(ii) Decathlon Wins Almost 3 Million RMB in Chinese Trade Dress Dispute for Store Design - China IP Law Update
(++)