Bảo hộ nhãn hiệu nổi tiếng tại LB Nga

Dự thảo luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật SHTT có đề cập nhãn hiệu nổi tiếng, một nôi dung rất được quan tâm trong quá trình bảo hộ nhãn hiệu từ trước đến nay. Bài viết này cung cấp một số thông tin về việc bảo hộ nhãn hiệu nổi tiếng tại LB Nga, qua đó cho thấy có sự khác biệt với hệ thống bảo hộ nhãn hiệu ở Việt Nam và có thể tham khảo để định hướng việc sửa đổi quy định về bảo hộ nhãn hiệu nổi tiếng ở Việt Nam trong tương lai.

1. Nhãn hiệu nổi tiếng

Nhãn hiệu nổi tiếng  (NHNT) là một đối tượng sở hữu được biết đến rộng rãi ở Liên bang Nga bởi những người tiêu dùng liên quan đến một loại hàng hóa/dịch vụ nhất định; phạm vi bảo hộ pháp lý của nó được mở rộng hơn so với các nhãn hiệu đăng ký bảo hộ theo thủ tục thông thường .

Cần làm rõ rằng cả dấu hiệu được các chủ thể sử dụng trong hoạt động kinh doanh và nhãn hiệu đã đăng ký bảo hộ đều có thể đăng ký là nhãn hiệu nổi tiếng.

2 . Quy định pháp luật

Tại Bộ luật Dân sự Liên bang Nga, Điều 1508[1] - Nhãn hiệu nổi tiếng  quy định  đối tượng,  điều kiện và phạm vi bảo hộ NHNT như sau :

1. Theo yêu cầu của người coi nhãn hiệu do mình sử dụng hoặc dấu hiệu  được sử dụng là nhãn hiệu là nhãn hiệu nổi tiếng ở Liên bang Nga, nhãn hiệu được bảo hộ trên lãnh thổ Liên bang Nga trên cơ sở đăng ký  bảo hộ hoặc theo điều ước quốc tế của Liên bang Nga, hoặc một dấu hiệu  được sử dụng làm nhãn hiệu, nhưng không được bảo hộ hợp pháp trên lãnh thổ Liên bang Nga, theo quyết định của cơ quan hành pháp liên bang về sở hữu trí tuệ, có thể được công nhận là nhãn hiệu nổi tiếng ở Liên bang Nga, nếu nhãn hiệu hoặc dấu hiệu  này do kết quả của việc sử dụng  tích cực mà được biết đến rộng rãi ở Liên bang Nga  bởinhững người tiêu dùng liên quan đến hàng hóa của người nộp đơn vào ngày ghi trong đơn đăng ký.

2. Nhãn hiệu nổi tiếng sẽ được bảo hộ bởi Bộ luật này theo quy định về  nhãn hiệu. Cấp  quyền bảo hộ hợp pháp cho nhãn hiệu nổi tiếng có nghĩa là công nhận độc quyền đối với nhãn hiệu nổi tiếng. Sự bảo hộ hợp pháp của một nhãn hiệu nổi tiếng có hiệu lực vô thời hạn.

3. Bảo hộ hợp pháp đối với nhãn hiệu nổi tiếng cũng mở rộng đối với hàng hóa không tương tự  với hàng hóa mà nó được công nhận là nổi tiếng, nếu việc sử dụng nhãn hiệu này của người khác đối với  hàng hóa này sẽ làm người tiêu dùng liên tưởng tới  chủ sở hữu  nhãn hiệu nổi tiếng và có thể xâm phạm lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu đó.

3. Đăng ký NHNT

3.1 Xác lập quyền đối với NHNT

Đơn đăng ký nhãn hiệu nổi tiếng và tài  liệu gửi kèm xác nhận sự phổ biến và rộng rãi của nhãn hiệu (trên cơ sở các cuộc thăm dò xã hội, báo cáo, ý kiến ​​chuyên gia, v.v.) được nộp cho Co quan SHTT Nga  (Rospatent), lệ phí xét đơn đăng ký là 40.000 rubl (1 Rubl = 309VND, tỉ giá 12/2021).

Đơn đăng ký NHNT phải chỉ rõ  ngày ưu tiên - là ngày mà nhãn hiệu, theo ý kiến ​​của người nộp đơn  trở nên nổi tiếng tại Liên bang Nga, người nộp đơn phải nêu rõ lập luận về ngày ưu tiên được nêu trong đơn.

Thời gian xem xét đơn khoảng 10 tháng, đơn được xem xét về hình thức và nội dung, nếu Rospatent chấp thuận người nộp đơn được cấp GCNNHNT,  thông tin được ghi nhận trên công báo.

Hình văn bằng ghi nhận Công ty Garant được cấp Giấy chứng nhận nhãn hiệu  NHNT sô 15  ngày 26/11/2003 với ngày ưu tiên là 01/01/1998.

Trong trường hợp bị từ chối, người nộp đơn có thể thực hiện thủ tục khiếu nại.

3.2  Tiêu  chí  đánh giá nhãn hiệu nổi tiếng

- Nhãn hiệu hoặc dấu hiệu (sau đây gọi chung là nhãn  hiệu – NV) phải được một chủ thể sử dụng rộng rãi trong khoảng thời gian liên tục trong lĩnh vực kinh doanh tương ứng .

- Nhãn hiệu hoặc phải được biết đến rộng rãi ở Liên bang Nga trong những người tiêu dùng có liên quan đến hàng hóa (dịch vụ) theo phân loại quốc tế tính đến từ ngày ưu tiên được chỉ định trong đơn đăng ký NHNT.

- Không công nhận NHNT  nếu sự phổ biến rộng rãi của nhãn hiệu hoặc ngày chỉ định được nộp đơn đăng ký là NHNT được thể hiện vào ngày sau ngày ưu tiên nhãn hiệu của người khác và giống hoặc tương tự tới mức độ gây nhầm lẫn với nhãn hiệu đó (sử dụng cho cùng loại hàng hóa/dịch vụ).

3.3  Tài liệu chứng minh NHNT

Văn bản của Bộ Phát triển Kinh tế Nga số 602 ngày 27 tháng 8 năm 2015[2] chỉ rõ rằng nhãn hiệu hoặc tên gọi nổi tiếng có thể được xác nhận bằng các tài liệu (thông tin) sau:

- Về việc sử dụng rộng rãi nhãn hiệu/hoặc dấu hiệu (sau đây gọi chung là nhãn hiệu – NV) chỉ định, trên lãnh thổ của Liên bang Nga  (ngày bắt đầu sử dụng nhãn hiệu, danh sách các khu vực nơi tiêu thụ hàng hoá sử dụng nhãn hiệu; khối lượng hàng hóa; phương pháp sử dụng nhãn hiệu; số lượng người tiêu dùng trung bình hàng năm của sản phẩm; vị trí của nhà sản xuất trên thị trường trong lĩnh vực liên quan của nền kinh tế và những thông tin tương tự…)

- Về các quốc gia mà nhãn hiệu hoặc tên chỉ định đã được biết đến rộng rãi.

- Chi phí  cho việc quảng cáo, sự xuất hiện của nhãn hiệu trên phim ảnh, âm nhac, sách..

- Về giá trị của nhãn hiệu căn cứ vào  dữ liệu có trong báo cáo tài chính hàng năm.

- Kết quả của cuộc khảo sát người tiêu dùng hàng hóa về vấn đề nổi tiếng của nhãn hiệu, về việc người tiêu dùng biết rõ về nhãn hiệu và liên kết với các sản phẩm của công ty. Khảo sát do một tổ chức độc lập chuyên biệt thực hiện, có  tính đến các khuyến nghị được đăng trên trang Công báo của Rospatent.

3.4 Chấm dứt bảo hộ NHNT

Theo quy định tại Điều 1514 Bộ Luật Dân sự Nga, việc bảo hộ NHNT bị chấm dứt trước thời hạn theo các trường hợp sau :

- Theo quyết định của cơ quan hành pháp liên bang về sở hữu trí tuệ trong trường hợp một NHNT đã biết làm mất các đặc tính được thiết lập bởi Khoản  1 Điều 1508 của Bộ Luật Dân sự ;

- NHNT không sử dụng;

- Theo  đề nghị của chủ thể bất kỳ cơ quan hành pháp liên bang về sở hữu trí tuệ có thể quyết định chấm dứt bảo hộ do sự chấm dứt hoạt động của các chủ sở hữu; 

- Chủ sở hữu từ chối bảo hộ

- Theo  đề nghị của chủ thể bất kỳ cơ quan hành pháp liên bang về sở hữu trí tuệ có thể quyết định chấm dứt bảo hộ NHNT trong trường hợp NHNT trở thành một tên gọi cho một loại hàng hóa .

4.Ưu thế của nhãn hiệu nổi tiếng được bảo hộ

Đăng ký NHNT tạo ra khả năng bảo vệ thực tế là không giới hạn đối với những người có hành động xâm phạm độc quyền của chủ sở hữu NHNT đó, đồng thời cung cấp cho các nhà sản xuất lớn công cụ hiệu quả nhất để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp và danh tiếng của họ khỏi những đối thủ cạnh tranh kinh doanh  các sản phẩm giả mạo. Các đặc điểm của NHNT dưới đây sẽ làm rõ nhận định này.

4.1 Mở rộng phạm vi hiệu lực

Chủ sở hữu  quyền có thể truy tố hành vi vi phạm đối với NHNT liên quan đến bất kỳ hàng hóa và dịch vụ nào thuộc phân loại quốc tế, không phụ thuộc vào hàng hóa và dịch vụ được ghi nhận trong văn bản công nhận nhãn hiệu nổi tiếng. Trên thực tế, quy định pháp lý liên quan đến NHNT đã mở rộng hiệu lực của khoản 3 Điều 1484 của Bộ luật Dân sự Liên bang Nga[3] – Về độc quyền của chủ sở hữu nhãn hiệu , cụ thể là :

Không ai có quyền sử dụng, nếu không có sự cho phép của chủ nhãn hiệu, các dấu hiệu tương tự với nhãn hiệu của chủ nhãn hiệu  liên quan đến hàng hoá đã được đăng ký, hoặc hàng hoá tương tự, nếu kết quả của việc sử dụng đó có khả năng xảy ra nhầm lẫn.

4.2  Mở rộng phạm vi bảo vệ pháp luật về mặt thời gian.

Không giống như các nhãn hiệu thông thường mà sự bảo hộ hợp pháp đối với nhãn hiệu đó được thưc hiện trong 10 năm kể từ ngày nộp đơn đăng ký với khả năng được gia hạn, sự bảo hộ hợp pháp của NHNT có hiệu lực vô thời hạn.

4.3 Có thể được công nhận là nổi tiếng trước ngày nộp đơn xin công nhận

Do đó, cũng có thể thực hiện đề nghị xử lý các hành vi xâm phạm quyền được thực hiện từ trước thời điểm nộp đơn đề nghị công nhận NHNT. Về điều này Tòa án Hiến pháp Liên bang Nga ngày 19 tháng 9 năm 2019 số 2145-О  đã chỉ rõ:

Do đó, nếu Rospatent (Cơ quan SHTT Nga) công nhận một nhãn hiệu đã được đăng ký trước đó theo thủ tục  là nổi tiếng, thì ngày ưu tiên của nhãn hiệu đó có thể được thiết lập sớm hơn ngày công nhận đó, cũng như sớm hơn ngày nộp đơn của chủ sở hữu đơn đăng ký cho công nhận nhãn hiệu là nổi tiếng. Hơn nữa, nếu có các điều kiện thích hợp, nó có thể được thiết lập sớm hơn so với ngày đăng ký  đầu tiên của nhãn hiệu cùng tên.

Quy định pháp lý như vậy xuất phát từ thực tế rằng sự nổi tiếng của một nhãn hiệu (hoặc là dấu hiệu được sử dụng như một nhãn hiệu ) là một thực tế khách quan và thủ tục công nhận một nhãn hiệu (dấu hiệu) là một nhãn hiệu nổi tiếng là nhằm xác nhận hoặc bác bỏ thực tế này, chứ không nhằm làm xuất hiện thực tế đó.

5.Về thực trạng  bảo hộ NHNT tại LB Nga

Cấp cho doanh nghiệp NHNT với các ưu thế trên là công việc đòi hỏi  trách nhiệm cao. Đó là lý do tại sao ở Nga cho đến nay số lượng NHNT được bảo hộ không vượt quá ba trăm. Rospatent nhận thức được rằng trong một số trường hợp, sự bão hòa quá mức đối với các nhãn hiệu nổi tiếng có thể dẫn đến tình trạng độc quyền phi lý ở một số lĩnh vực trên thị trường và hậu quả là hạn chế cạnh tranh đáng kể, chắc chắn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế .

Ví dụ : Ngày càng có nhiều ý kiến ​​cho rằng sự thành công của việc công nhận nhãn hiệu nổi tiếng phụ thuộc vào mức độ hiểu biết của người tiêu dùng đối với nhà sản xuất chứ không phải bản thân nhãn hiệu đó. Về vấn đề này, có thể lấy vụ việc nhãn hiệu của  Công ty Dze Gillet là minh họa. Rospatent từ chối đăng ký NHNT do sản phẩm có biểu tượng GILLETTE được sản xuất tại Nga không bởi người nộp đơn mà  bởi các doanh nghiệp khác, nhãn hiệu của Công ty chỉ được đăng ký là một nhãn hiệu nổi tiếng sau khi khởi kiện quyết định của Rospatent  lên Tòa án Sở hữu Trí tuệ.

6 .Nhận xét .

Dưới đây là một số nhận xét sơ bộ khi so sánh việc  bảo hộ NHNT tại LB Nga và Việt Nam

- Về trình tự

Có thế thấy ngay việc bảo hộ NHNT tại LB Nga được thực hiện bài bản hơn Việt Nam, NHNT được bảo hộ  trên cơ sở Giấy chứng nhận do Cơ quan quản lý nhãn hiệu (Rospatent) cấp trên cơ sở xét đơn đề nghị theo trình tự chặt chẽ như đối với đăng ký nhãn hiệu . Tương tự như nhãn hiệu,  Rospatent là Cơ quan duy nhất thực hiện việc công nhận NHNT và cấp Giấy chứng nhận

Trong khi đó tại Việt Nam việc bảo hộ NHNT được thực hiện thông quá trình xử lý các vụ việc về nhãn hiệu (xem xét đơn đăng ký, hủy bỏ hiệu lực VBBH …).Không quy định về trình tự công nhận NHNT do vậy mang tính tình huống, khó đảm bảo sự thống nhất và chặt chẽ  và có thể gây ra lo ngại về tính khách quan.

- Về tính minh bạch

Tiêu chí bảo hộ và tài liệu cần chứng minh về NHNT  được quy định rõ ràng, gắn với thị trường Nga, đặc biệt là có quy định về tài liệu liên quan đến thăm dò ý kiến  của người tiêu dùng. Đặc biệt là NHNT được công bố trên Công báo của Rospaten, điều này đảm bảo cho tín minh bạch của quá trình xác lập quyền đối với NHNT, tránh cho các chủ thể vô tình xâm phạm quyền bảo hộ NHNT .

Do Việt Nam ghi nhận NHNT thông qua việc xử lý các vụ việc như trên đã nêu nên cũng không thể biết được chính xác số lượng NHNT đã được xác nhận, chưa kể đến các chi tiết: như thời điểm bắt đầu nổi tiếng; sản phẩm áp dụng…ũng không rõ ràng

- Về hiệu quả

Với các quy định và trình tự thực hiện tại LB Nga,  NHNT đã trở thành tài sản có giá trị được bảo hộ chặt chẽ theo Giấy chứng nhận (và không phải gia hạn), điều này trái với quan điểm của một số diễn giả Việt Nam cho rằng NHNT mang tính thời điểm. NHNT có phạm vi hiệu lực rất rộng, đặc biệt là có hiệu lực hồi tố để chủ sở hữu có thể đề nghị xử lý các hành vi xâm phạm kể cả thời điểm trước ngày nộp đơn đê nghi công nhận NHNT. Tuy nhiên khẳng định trong bài báo cho rằng chủ sở hữu NHNT có thể xử lý mọi  hành vi sử dụng nhãn hiệu là không hợp lý nếu xét theo quy định về bảo hộ NHNT tại Điều 16.3 Hiệp định TRIP’S, như sau :

“16(3): Điều 6bis của Công ước Paris cũng phải được áp dụng cho hàng hoá, dịch vụ khác với hàng hoá, dịch vụ của nhãn hiệu được đăng ký nếu vịêc sử dụng nhãn hiệu đó cho các hàng hoá và dịch vụ nêu trên tạo ra sự liên quan với hàng hóa, dịch vụ của chủ nhãn hiệu đã đăng ký và nếu như quyền lợi của chủ nhãn hiệu được đăng ký bị thiệt hại do sự sử dụng đó”.

Nguồn :

- Общеизвестность товарных знаков, https://vc.ru/u/432187-ip-view/104380-obshcheizvestnost-tovarnyh-znakov

- Общеизвестный товарный знак: регистрация и использование?, https://brand-search.ru/blog/trademarks/obshcheizvestnyy-tovarnyy-znak-registratsiya-i-ispolzovanie/