Việt Nam gia nhập Hiệp ước Budapest về nộp lưu chủng vi sinh

Hiệp ước Budapest về sự công nhận quốc tế đối với việc nộp lưu chủng vi sinh cho mục đích tiến hành các thủ tục cấp bằng sáng chế (Budapest Treaty on the International Recognition of the Deposit of Microorganisms for the Purposes of Patent Procedure) đã bắt đầu có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 01/6/2021.

Công nghệ sinh học đã và đang là nền tảng quan trọng để phát triển một nên kinh tế xanh và bền vững. Bởi vậy, các hoạt động nghiên cứu - triển khai về công nghệ sinh học, trong đó có việc nộp các đơn sáng chế về công nghệ sinh học được mọi quốc gia khuyến khích mạnh mẽ. Tuy nhiên, người nộp đơn sáng chế về công nghệ sinh học đang gặp khó khăn ở thủ tục nộp lưu mẫu vật liệu sinh học  được sử dụng để tạo ra sáng chế đó.

Cụ thể, để được cấp bằng sáng chế thì sáng chế phải được bộc lộ. Thông thường, việc bộc lộ được thể hiện thông qua bản mô tả sáng chế. Nhưng đối với sáng chế liên quan đến một chủng vi sinh hoặc sử dụng một chủng vi sinh, thì việc bộc lộ không thể được thực hiện qua văn bản mà chỉ có thể thực hiện bằng việc nộp lưu một mẫu của chủng vi sinh đó tại một tổ chức chuyên môn. Trong thực tế, thuật ngữ “vi sinh” được hiểu theo nghĩa rộng, bao hàm cả vật liệu sinh học mà việc nộp lưu nó cần thiết cho mục đích bộc lộ, đặc biệt là các sáng chế liên quan đến lĩnh vực thực phẩm và dược phẩm.

Tương tự luật SHTT của các quốc gia khác, luật SHTT của Việt Nam đòi hỏi rằng, một sáng chế về công nghệ sinh học để được coi là bộc lộ đầy đủ thì ngoài bản mô tả thể hiện bằng văn bản, người nộp đơn phải nộp lưu mẫu vật liệu tại cơ quan có thẩm quyền lưu giữ vật liệu sinh học.

Hiệp ước Budapest giúp đơn giản hóa thủ tục nộp lưu chủng vi sinh cho người nộp đơn xin cấp bằng sáng chế. Theo đó, người nộp đơn ở một Quốc gia thành viên chỉ cần nộp mẫu chủng vi sinh tại bất kỳ “cơ quan nộp lưu quốc tế” (“international depositary authority - IDA”) nào, bất kể cơ quan đó có ở trong hoặc ngoài lãnh thổ của Quốc gia nói trên, và kết quả của việc nộp lưu này phải được công nhận bởi tất cả các quốc gia thành viên. 

Hiệp ước Budapest xác định "cơ quan lưu chiểu quốc tế" (IDA) là một tổ chức khoa học – điển hình là một "bộ sưu tập nuôi cấy" - có khả năng lưu giữ các vi sinh. Để một tổ chức được công nhận là IDA thì quốc gia ký kết nơi tổ chức đó đặt trụ sở  phải cam kết với Tổng giám đốc WIPO tuân thủ một số các yêu cầu của Hiệp ước.

Tính đến tháng 6/2021, có 85 quốc gia trong tổng số 193 quốc gia thành viên Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) đang là thành viên của Hiệp ước Budapest.

Tới ngày 28/7/2020, có 48 IDA, được đặt tại 26 quốc gia trên thế giới, gồm 07 ở Vương quốc Anh, 04 ở Hàn Quốc, 03 ở Trung Quốc, Ấn Độ, Ý và Hoa Kỳ, 02 ở Úc, Nhật Bản, Ba Lan, Liên bang Nga và Tây Ban Nha, và 01 ở Bỉ, Bulgaria, Canada, Chile, Cộng hòa Séc, Phần Lan, Pháp, Đức, Hungary, Latvia, Mexico, Morocco, Hà Lan, Slovakia và Thụy Sĩ.

Gia nhập Hiệp ước Việt Nam được hưởng các quyền sau:

- Được tham gia Hội đồng các nước thành viên Hiệp ước Budapest và được đóng góp ý kiến khi xem xét lại các quy định của Hiệp ước, sửa đổi, bổ sung Quy chế thi hành thông qua phiếu biểu quyết;

- Có cơ hội thành lập cơ quan có thẩm quyền lưu giữ quốc tế (IDA) đặt tại Việt Nam, được các quốc gia thành viên công nhận, qua đó phát triển và hoàn thiện hệ thống bảo hộ các sáng chế liên quan đến công nghệ sinh học;

- Cục SHTT có thể yêu cầu cung cấp mẫu và các thông tin cần thiết của bất kì chủng vi sinh nộp lưu từ bất kì IDA nào, bằng ngôn ngữ giao dịch chính thức của mình, không mất phí, để thẩm định nội dung đơn sáng chế;

- Người nộp đơn đăng ký sáng chế, trong đó có người Việt Nam khi nộp lưu mẫu chủng vi sinh chỉ cần nộp lưu tại một IDA duy nhất tại bất kì nước nào, và chỉ nộp khoản phí nộp lưu một lần, người nộp lưu được ghi nhận ngày nộp lưu, được công nhận việc nộp lưu chủng vi sinh và được chứng nhận về khả năng tồn tại và phát triển của chủng vi sinh nộp lưu đó. Thông tin về việc nộp lưu chủng vi sinh sẽ được bảo mật bởi IDA ./.