Trung Quốc: Bức tranh toàn cảnh về Luật Sáng chế sửa đổi

Báo cáo Chỉ số Đổi mới Toàn cầu năm 2021 của WIPO cho thấy Trung Quốc đã tăng trưởng ổn định trong 9 năm và hiện đứng thứ 12, sau Đức và Pháp. Thực tiễn tư pháp chỉ ra rằng các công ty nước ngoài, như Qualcomm và Ericsson, đã chọn theo đuổi kiện tụng bằng sáng chế ở Trung Quốc. Các tòa án Trung Quốc cũng đóng vai trò tích cực trong việc định hình các quy tắc quản trị SHTT toàn cầu bằng cách ban hành lệnh cấm khởi kiện và khẳng định quyền tài phán của họ đối với tỷ lệ toàn cầu về Bằng sáng chế thiết yếu tiêu chuẩn (SEP[1]), củng cố thêm vị thế của Trung Quốc như một điểm đến ưa thích cho các vụ kiện tụng SHTT quốc tế.

Để tạo ra một môi trường kinh doanh thân thiện hơn với SHTT, các nhà lập pháp Trung Quốc đã xem xét và thực hiện thêm các sửa đổi đối với Luật Sáng chế (CPL) của Trung Quốc vào năm 2020. Các sửa đổi này có hiệu lực vào ngày 1/6/2021.

I. Sáng chế

1. Các  điểm chính có tác động đáng kể đến các vụ kiện tụng về sáng chế.

1.1 Tăng mức bồi thường do vi phạm bằng sáng chế

Tòa án Trung Quốc có truyền thống xác định mức bồi thường thiệt hại dưới 100.000 USD, chỉ 0,1% số trường hợp nhận được bồi thường trên 1 triệu USD. Có hai lý do chính cho việc này. Trước nhất, Trung Quốc áp dụng nguyên tắc bình đẳng và khoản bồi thường thiệt hại mà người được cấp bằng sáng chế nhận được sẽ không vượt quá tổn thất thực tế của họ. Thứ hai, bị giới hạn bởi các quy định về bằng chứng ở Trung Quốc, hầu hết những người được cấp bằng sáng chế không có đủ bằng chứng để chứng minh số tiền thiệt hại, mà chỉ có thể được tòa án xác định theo thiệt hại theo luật định (statutory compensation), với mức bồi thường tối đa là 144.800 USD.

CPL mới tăng mức thiệt hại bằng cách đưa ra mức thiệt hại trừng phạt (punitive damage) và tăng mức thiệt hại theo luật định.

1.2.Tăng mức bồi thường theo luật định

Theo hệ thống bằng sáng chế của Trung Quốc, nếu chủ sở hữu bằng sáng chế không cung cấp đủ bằng chứng để chứng minh toàn bộ mức độ thiệt hại phát sinh thì tòa án có thể ra phán quyết bồi thường theo luật định. Trên thực tế, các thẩm phán đã áp dụng mức bồi thường theo luật định trong hơn 90% các vụ việc. Để tăng mức độ thiệt hại, CPL mới tăng số tiền bồi thường theo luật định từ mức trước đó là $1400-$144.800 lên mức mới là $4300-$723.800.

Nói chung, thông qua sửa đổi này, Trung Quốc hy vọng sẽ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của người được cấp bằng sáng chế bằng sự kết hợp giữa bồi thường  thiệt hại mang tính trừng phạt và thiệt hại theo luật định ngày càng tăng.

Đánh giá

Sau khi ban hành CPL mới, số tiền bồi thường thiệt hại ở Trung Quốc đã tăng lên đáng kể. Theo Báo cáo Điều tra Bằng sáng chế Trung Quốc (China Patent Investigation Report) năm 2022 do Cơ quan Quản lý SHTT Quốc gia (CNIPA) công bố thì tỷ lệ các trường hợp người được cấp bằng sáng chế được xác định bồi thường [ở mức] 723.800 USD trở lên đã tăng gấp 4 lần vào năm 2021 so với năm 2020. Hơn nữa, đã có rất nhiều trường hợp bồi thường tổn thất thực tế (“substantial damages ) ở Trung Quốc.Dưới đây là sơ đồ về tỷ lệ các vụ kiện vi phạm bằng sáng chế ở ngưỡng bồi thường cao nhất hoặc đã hoàn tất thanh toán (đường xanh 144.800-723.800 US $; đường da cam trên 723.800 US $)

Do đó, khi người được cấp bằng sáng chế có đủ bằng chứng, các thẩm phán Trung Quốc ngày càng sẵn sàng bồi thường những thiệt hại thực tế, điều này chắc chắn khiến người được cấp bằng sáng chế tự tin hơn khi nộp đơn kiện ở Trung Quốc.

1.3.Giảm khó khăn cho người được cấp bằng sáng chế trong việc chứng minh thiệt hại

Hệ thống kiện tụng sáng chế của Trung Quốc đã phải đối mặt với các vấn đề liên quan đến việc đưa ra bằng chứng, đặc biệt là liên quan đến việc thu thập bằng chứng về thiệt hại. Để giải quyết vấn đề này, CPL mới đã đưa ra quy tắc cản trở bằng chứng (rule of evidentiary obstruction), nhằm mục đích giảm thiểu những khó khăn như vậy

Để xác định thiệt hại, tòa án Trung Quốc có thể chuyển trách nhiệm chứng minh sang người vi phạm trong trường hợp người nắm giữ bằng sáng chế đã nỗ lực hết sức để đưa ra bằng chứng và khi bằng chứng quan trọng, chẳng hạn như sổ sách kế toán và các tài liệu khác, bị người vi phạm kiểm soát. Nếu người vi phạm không đưa ra được bằng chứng phù hợp, tòa án có thể xác định thiệt hại theo yêu cầu của chủ sở hữu bằng sáng chế và bằng chứng do họ cung cấp. Đây là “sáng tạo mới” của Trung Quốc. Cần lưu ý rằng quy định về cản trở chứng cứ chỉ áp dụng cho việc tính toán thiệt hại chứ không áp dụng cho việc xác định hành vi vi phạm hoặc thủ tục hủy bỏ hiệu lực.

Ngay sau khi áp dụng  CPL mới, Tòa án Nhân dân Tối cao Trung Quốc (SPC) đã áp dụng quy định này trong vụ vi phạm bằng sáng chế của Swiss Synthes GmbH v. China Double Medical Technology Inc**. Tòa án cấp sơ thẩm tuyên bồi thường thiệt hại 1 triệu nhân dân tệ (khoảng 143.410 USD) dựa trên mức bồi thường theo luật định. Sau đó, SPC cho rằng việc người vi phạm từ chối nộp sổ tài khoản tương ứng và thông tin tài chính mà họ sở hữu đã cấu thành hành vi cản trở bằng chứng, đồng thời đã thay đổi phán quyết sơ thẩm và ủng hộ đầy đủ yêu cầu bồi thường thiệt hại 20 triệu triệu nhân dân tệ  của chủ sở hữu. Vụ án này thể hiện quyết tâm của tòa án Trung Quốc trong việc áp dụng nguyên tắc cản trở chứng cứ, đồng thời cũng phản ánh thái độ tư pháp của tòa án Trung Quốc trong việc bảo vệ bình đẳng các chủ thể quyền trong và ngoài nước.

2. Thiết lập hệ thống PTA

CPL đã  thiết lập hệ thống điều chỉnh thời hạn bằng sáng chế (patent term adjustment -PTA), cho phép thời hạn bảo hộ bằng sáng chế đối với bằng sáng chế ở Trung Quốc dài hơn thời hạn bảo hộ theo luật định là 20 năm trong một số điều kiện nhất định. Cụ thể hơn, đối với bằng độc quyền sáng chế được cấp sau bốn năm kể từ ngày nộp đơn và ba năm kể từ ngày yêu cầu thẩm định nội dung, CNIPA, theo yêu cầu của người được cấp bằng sáng chế, sẽ bồi thường thời gian cấp bằng sáng chế cho sự chậm trễ vô lý trong thời gian cấp bằng sáng chế, quá trình cấp bằng độc quyền sáng chế, trừ trường hợp chậm trễ vô lý do người nộp đơn gây ra.

3. Thiết lập Hệ thống liên kết bằng sáng chế thuốc

Hệ thống liên kết bằng sáng chế/ patent linkage system được đưa ra như một điều khoản mang tính nguyên tắc trong CPL, làm rõ rằng người được cấp bằng sáng chế hoặc các bên có lợi ích được phép khởi kiện hoặc nộp đơn xin phán quyết hành chính về tranh chấp  sáng chế liên quan đến thuốc xin cấp phép lưu hành. Hệ thống  liên kết bằng sáng chế của Trung Quốc không chỉ bao gồm thuốc hóa học (thuốc phân tử nhỏ) mà còn bao gồm các sản phẩm sinh học và sản phẩm y học cổ truyền Trung Quốc.Vào ngày 4/7/2021, Cơ quan Quản lý Sản phẩm Y tế Quốc gia (NMPA) của Trung Quốc và CNIPA đã cùng ban hành các Biện pháp thực hiện cơ chế giải quyết sớm đối với tranh chấp về sáng chế thuốc, trong đó cung cấp thêm thông tin chi tiết chi tiết về cách xử lý các vụ kiện tụng trong khuôn khổ liên kết bằng sáng chế.

Theo hệ thống liên kết bằng sáng chế, cùng với các đơn đăng ký chung, các công ty dược phẩm gốc phải nộp bản tuyên bố tiết lộ mọi bằng sáng chế có liên quan được liệt kê trên nền tảng thông tin về bằng sáng chế do NMPA thiết lập.

Nếu công ty dược phẩm gốc đưa ra tuyên bố rằng sản phẩm của họ không nằm trong phạm vi của bằng sáng chế liên quan hoặc bằng sáng chế liên quan sẽ bị vô hiệu, thì chủ bằng sáng chế hoặc người quan tâm có thể hành động sau khi công bố tuyên bố đó, bằng cách nộp đơn  lên tòa án (biện pháp tư pháp) hoặc với CNIPA (biện pháp hành chính).

II. Tăng cường bảo hộ kiểu dáng

Trước đây, có ba vấn đề rõ ràng trong việc bảo hộ kiểu dáng của Trung Quốc: thứ nhất, nước này chỉ có thể bảo vệ toàn bộ sản phẩm; thứ hai, thời gian bảo hộ kiểu dáng thấp hơn so với các nước lớn trên thế giới; thứ ba, người nộp đơn không thể yêu cầu quyền ưu tiên trong nước. CPL mới đã có những thay đổi đáng kể để giải quyết những vấn đề này. 

1.  Bảo hộ kiểu dáng từng phần

Trước khi triển khai CPL mới, việc bảo hộ kiểu dáng sản phẩm được giới hạn ở toàn bộ kiểu dáng . Kết quả là, khi người vi phạm sửa đổi các bộ phận không phải là kiểu dáng  của sản phẩm, việc tránh được vi phạm tương đối dễ dàng. Ngoài ra, phạm vi bảo vệ được giới hạn ở các sản phẩm vật lý, do đó hạn chế bảo vệ đối với các sản phẩm sử dụng giao diện đồ họa người dùng  (graphical user interfaces - GUI). Hạn chế này gây khó khăn cho việc bảo vệ các kiểu dáng GUI và các sản phẩm sử dụng GUI.

CPL mới bổ sung kiểu dáng thành phần  vào định nghĩa về kiểu dáng. Người nộp đơn có thể gửi hình ảnh tổng thể của sản phẩm bằng cách chỉ ra những phần cần được bảo vệ bằng đường liền nét và bằng đường đứt nét những phần không cần bảo vệ.

Kiểu dáng thành phần ngăn người vi phạm sửa đổi các bộ phận không phải là kiểu dáng của sản phẩm để tránh vi phạm và cho phép chủ sở hữu bằng sáng chế bảo vệ toàn diện hơn sự đổi mới về kiểu dáng của sản phẩm. 

2. Gia hạn thời hạn bảo hộ đối với bằng sáng chế kiểu dáng

Trước đây, thời hạn bảo hộ bằng sáng chế kiểu dáng ở Trung Quốc là 10 năm, nhưng CPL mới kéo dài lên 15 năm. Trung Quốc thực hiện sửa đổi này chủ yếu để tham gia Thỏa thuận La-hay về Đăng ký quốc tế kiểu dáng công nghiệp trong tương lai. Sau khi tham gia Thỏa thuận La Hay, người nộp đơn sẽ tiết kiệm được rất nhiều phí nộp đơn và thời gian. 

3. Quy định ưu tiên trong nước đối với kiểu dáng

Do đơn kiểu dáng trước đó không có quyền ưu tiên trong nước nên nếu chủ bằng kiểu dáng  thực hiện những thay đổi mới đối với kiểu dáng đã nộp thì đơn mới có thể sẽ không được cấp khi nộp  vì hai đơn thuộc cùng một kiểu dáng.

Hệ thống ưu tiên trong nước cho các kiểu dáng  đã được đề xuất trong CPL mới. Sau khi nộp đơn đăng ký kiểu dáng , người nộp đơn có thể nộp đơn đăng ký kiểu dáng  khác trong vòng sáu tháng và được hưởng quyền ưu tiên của đơn đăng ký trước đó. Do đó, trong vòng sáu tháng kể từ ngày nộp đơn kiểu dáng  đầu tiên, người nộp đơn có thể nộp lại một kiểu dáng cải tiến tương tự và được hưởng quyền ưu tiên của kiểu dáng trước đó, đồng thời kết hợp cả hai thành một đơn kiểu dáng đa phương án . Bằng cách này, cả kiểu dáng  được nộp đầu tiên và kiểu dáng cải tiến đều có thể được bảo hộ. 

4. Đánh giá

Lấy sản phẩm  gương chiếu hậu làm ví dụ, có thể minh họa những lợi ích và thay đổi do việc đưa kiểu dáng một phần và ưu tiên trong nước vào chiến lược ứng dụng thiết kế của Trung Quốc theo hình Bản vẽ kiểu dáng sản phẩm gương chiếu hậu dưới đây (từ trái sang phải : Kiểu dáng toàn bộ; Kiểu dáng phát triển; Kiểu dáng thành phần).

Sau khi hoàn thiện thiết kế gương chiếu hậu, người nộp đơn có thể nộp đơn đăng ký thiết kế toàn bộ gương chiếu hậu hoặc bề mặt gương (một phần). Trong vòng sáu tháng kể từ ngày nộp đơn, nếu người nộp đơn có bất kỳ cải tiến nào đối với toàn bộ gương chiếu hậu hoặc bề mặt gương của gương chiếu hậu, người nộp đơn cũng có thể nộp đơn cho toàn bộ  hoặc một phần kiểu dáng và yêu cầu quyền ưu tiên.

Việc bổ sung kiểu dáng thành  phần và ưu tiên trong nước mang lại cho người nộp đơn một chiến lược nộp đơn tương đối chủ động. Người nộp đơn có thể điều chỉnh nội dung của đơn thông qua ưu tiên trong nước và kiểu dáng  phần để tối đa hóa khả năng bảo vệ sản phẩm của chính mình và thích ứng với xu hướng lặp lại nhanh chóng của sản phẩm. Ngoài ra, thời gian bảo hộ thiết kế kéo dài và chiến lược chủ động cũng mang lại cho chủ sở hữu nhiều cơ hội hơn để thực thi bằng sáng chế kiểu dáng  của họ, xét đến tỷ lệ thành công cao của chủ sở hữu trong các vụ kiện tụng bằng sáng chế kiểu dáng của Trung Quốc.

III.  Biện pháp chống lại lạm dụng quyền sáng chế

Với việc tăng cường bảo vệ quyền sáng chế, người nắm giữ bằng sáng chế sẽ sẵn sàng hơn trong việc khởi kiện các vụ kiện vi phạm sáng chế. Một số người nắm giữ bằng sáng chế thậm chí có thể cố gắng đạt được doanh thu thông qua kiện tụng. Để đạt được sự cân bằng, CPL mới cũng đặt ra một số hạn chế.

Ví dụ: khi tranh chấp vi phạm bằng sáng chế liên quan đến mẫu hữu ích hoặc bằng sáng chế kiểu dáng , tòa án nhân dân hoặc cơ quan quản lý quyền sở hữu trí tuệ có thể yêu cầu chủ sở hữu bằng sáng chế cung cấp báo cáo đánh giá về quyền sáng chế do CNIPA (China National Intellectual Property Administration) chuẩn bị. Theo CPL mới, ngoài chủ sở hữu bằng sáng chế, người bị buộc tội vi phạm cũng có thể chủ động yêu cầu CNIPA báo cáo đánh giá quyền sáng chế và nộp báo cáo đó trong tranh chấp trước tòa án nhân dân hoặc cơ quan quản lý quyền sở hữu trí tuệ.

Luật Sáng chế mới cũng quy định rõ rằng việc nộp đơn xin cấp bằng sáng chế và việc thực hiện quyền sáng chế phải tuân theo nguyên tắc thiện chí và không gây tổn hại đến lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Điều khoản rất chung chung này có thể là một vũ khí quan trọng chống lại các đơn xin cấp bằng sáng chế độc hại và lạm dụng quyền sáng chế./.

Nguồn: 
(i)https://www.managingip.com/article/2bhi5qk0x0qifjh9lo6io/sponsored-content/how-will-chinas-new-patent-law-change-the-litigation-landscape; 
(ii)https://www.mondaq.com/china/patent/1079668/chinas-new-patent-law-the-big-picture-
(+++)