Pháp: Một chiến thắng khó khăn cho Công ty “Société du Tour de France”

Theo mọi ý kiến, Tour de France là giải đua xe đạp danh giá và phổ biến nhất thế giới. Tuy nhiên, trong một phán quyết gây nhiều tranh cãi năm 2023, Tòa Phúc thẩm Paris đã hạn chế danh tiếng này khi bác bỏ vụ kiện do những người nắm giữ quyền đối với nhãn hiệu Tour de France đệ đơn kiện một vận động viên đã chèo thuyền xuyên nước Pháp và đã đặt tên cho sự kiện này là “Tour de France à la Rame”, nghĩa là “Giải đua thuyền Tour de France”). Tòa Giám đốc thẩm (Cour de cassation) khi xét xử gần đây đã lật ngược quyết định này, coi đây là cơ hội để nhắc lại các nguyên tắc áp dụng cho nhãn hiệu nổi tiếng. Sự việc như sau: 

1. Các bên

Công ty Pháp “Société du Tour de France” (STF) là chủ sở hữu của các nhãn hiệu tiếng Pháp "TOUR DE FRANCE" được đăng ký năm 1977 (hình dưới – bên trái), cho các dịch vụ liên quan đến "giải trí phát thanh hoặc truyền hình; sản xuất phim; phát hành báo; tổ chức sự kiện thể thao, dùng để chỉ các hàng hóa và dịch vụ khác nhau từ nhóm 1 đến 45, đặc biệt là tổ chức các sự kiện thể thao thuộc nhóm 41. Tổ chức Thể thao Amaury (ASO) nắm giữ giấy phép cho nhãn hiệu này.

Ông Charles Hedrich và một hiệp hội có tên Respectons la terre (RLT) với mục tiêu thúc đẩy các môn thể thao mạo hiểm đã cân nhắc việc tổ chức một cuộc đua thuyền mới trên lãnh thổ Pháp. Họ đã nộp đơn đăng ký nhãn hiệu  "Tour De France A La Rame" ("à la rame" có nghĩa là "chèo thuyền") trong các nhóm 9, 12, 39 và 41 bao gồm các thiết bị và dụng cụ hàng hải, thiết bị đầu máy hàng hải, dịch vụ cho thuê thuyền chèo, và các sự kiện thể thao và văn hóa  (hình dưới – bên phái).

STF và ASO coi tên gọi "Tour De France A La Rame" là gây hiểu lầm và lợi dụng danh tiếng của nhãn hiệu "Tour De France" của họ. Hedrich và RLT biện minh cho việc sử dụng nhãn hiệu này bằng lập luận rằng việc sử dụng cụm từ "Tour de France", mặc dù đã được đăng ký nhãn hiệu, không thể ngăn cản việc sử dụng cụm từ này theo nghĩa thông thường để chỉ một tuyến đường. Vào ngày 7/3/2017 STF và ASO đã gửi thông báo cho Hedrich và RLT, yêu cầu họ ngừng sử dụng nhãn hiệu nổi tiếng và uy tín "Tour De France". Tuy nhiên, khi điều này không ngăn cản RLT tiếp tục kế hoạch của mình, STF và ASO đã đệ đơn lên Tòa án Tư pháp Paris, và sau đó là Tòa Phúc thẩm Paris để xin cứu xét. 

2. Xét xử Phúc thẩm

Trong phán quyết của mình (ngày 5/7/2023) Tòa án đã xác định  rằng việc sử dụng nhãn hiệu mà không có lý do chính đáng sẽ xâm phạm nhãn hiệu có uy tín trong ba trường hợp:

- Lợi dụng một cách không công bằng đặc điểm phân biệt hoặc danh tiếng của nhãn hiệu trước đó;

- Gây tổn hại đến đặc điểm phân biệt của nhãn hiệu đó;

- Làm hoen ố danh tiếng của nhãn hiệu đó.

Tòa án đã bác đơn kiện với với lý do sau:

(i) Tòa án tiến hành đánh giá liệu “Tour de France” có phải là một nhãn hiệu có uy tín hay không?. Tòa nhận thấy nhãn hiệu này được biết đến rộng rãi trong lĩnh vực tổ chức đua xe đạp, nhưng không được biết đến trong bất kỳ dịch vụ nào khác, mặc dù STF và ASO đã dựa vào định nghĩa trong từ điển Larousse, phân loại tour de France là một sự kiện đua xe đạp lớn và các báo cáo kết luận về mức độ phổ biến và nhận thức về tour de France trong số khán giả để khẳng định rằng nhãn hiệu này là một nhãn hiệu đã được khẳng định và có uy tín;

(ii Tòa án nhận thấy rằng mức độ tương tự giữa các nhãn hiệu là thấp, về mặt trực quan (đáng chú ý là do các yếu tố hình tượng trưng trong nhãn hiệu có sau), về mặt thính giác (do các từ ‘à la rame’ trong nhãn hiệu có sau ) hoặc về mặt khái niệm , vì công chúng liên quan sẽ hiểu ‘Tour de France’ là một chuyến du lịch bằng xe đạp và ‘Tour de France à la rame’ là một chuyến du lịch bằng thuyền, cụ thể:

Về diện mạo:

Nhãn hiệu đang tranh chấp có thể được mô tả là "bao gồm một bản đồ nước Pháp với nền màu xanh lá cây, trên đó được thể hiện, từ trên xuống dưới và từ trái sang phải, một lá cờ ca rô, một chiếc thuyền chèo màu đỏ và dòng chữ TOUR DE FRANCE A LA RAME màu xanh lam". Nhãn hiệu chữ “TOUR DE FRANCE” chỉ bao gồm ba từ. Tòa Phúc thẩm đã kết luận rằng về mặt hình ảnh tổng thể sự tương tự giữa hai nhãn hiệu khá yếu, chủ yếu là do các yếu tố tượng hình trong nhãn hiệu đang tranh chấp có tính ưu thế, khả năng đọc kém của các từ thông dụng “Tour de France” và việc thêm các từ "A LA RAME".

Về ngữ âm:

Tòa  nhận thấy rằng mặc dù hai nhãn hiệu xung đột có 3 từ đầu  giống hệt nhau, nhưng chúng khác nhau về nhịp điệu và âm thanh do có thêm từ "A LA RAME".

Về  khái niệm:Tòa lưu ý rằng cả hai nhãn hiệu chắc chắn đều gợi nhớ về mặt địa lý đến Tour de France. Tuy nhiên, nhãn hiệu bị tranh chấp chính xác hơn là một hành trình bằng thuyền chèo chứ không phải bằng xe đạp, điều này được củng cố bởi hình ảnh chiếc thuyền chèo.

- Đánh giá cụm từ “tour de France”

Mức độ tương tự thấp này sẽ không được bù đắp bởi dấu hiệu chung, vì “tour de France” là một cách diễn đạt thông thường cho một chuyến đi vòng quanh nước Pháp và có tính chất phân biệt thấp đối với một cuộc đua vòng quanh nước Pháp. Cụm từ "tour de France" thường được dùng để chỉ một chuyến đi xuyên nước Pháp. Từ đầu thế kỷ 18, cụm từ này đã được dùng để chỉ hành trình của các nghệ nhân Compagnons du Devoir trên khắp nước Pháp để hoàn thành khóa đào tạo chuyên môn. Giải đua xe đạp Tour de France cũng có nhiều biến thể ở các quốc gia khác như Tour of Italy và Tour of Spain. Cụm từ "Tour De France A La Rame" mang một ý nghĩa riêng biệt so với "Tour De France". Từ những phát hiện này, Tòa án kết luận rằng công chúng liên quan sẽ không thiết lập được bất kỳ mối liên hệ nào giữa các nhãn hiệu xung đột.

(iii) Tòa án cho biết, trong mọi trường hợp, không hề có sự lợi dụng không công bằng nào đối với nhãn hiệu trước đó, vì bản thân bị đơn cũng được biết đến với việc đã thực hiện một chuyến chèo thuyền vòng quanh nước Pháp. Cũng không có nguy cơ làm loãng nhãn hiệu “Tour de France”, vì danh tiếng của nó không thể ngăn cản bên thứ ba sử dụng cụm từ đó theo nghĩa thông thường. Cũng không có bằng chứng nào cho thấy sự thay đổi trong hành vi kinh tế của người tiêu dùng trung bình đối với hàng hóa hoặc dịch vụ mà nhãn hiệu trước đó đã được đăng ký do hậu quả của việc sử dụng nhãn hiệu “Tour de France à la rame”, hoặc khả năng nghiêm trọng rằng sự thay đổi như vậy sẽ xảy ra trong tương lai.

Do đó, đơn kiện đã bị bác bỏ và  các nguyên đơn đã đệ đơn kháng cáo . 

3. Xét xử Giám đốc thẩm

Tòa án Giám đốc thẩm tại bản án ngày 19.3.2025 kết luận rằng lập luận của Tòa phúc thẩm có sai sót ở một số điểm, đặc biệt liên quan đến các nguyên tắc do Tòa án Công lý của Liên minh Châu Âu thiết lập trong vụ án Intel (Tòa án Công lý Châu Âu, ngày 27 tháng 11 năm 2008, C-252/07, Tập đoàn Intel). Tòa Giám đốc thẩm cho rằng nhãn hiệu "Tour De France A La Rame" đã hưởng lợi bất chính hoặc làm hại đến khả năng phân biệt hoặc uy tín của nhãn hiệu có trước "Tour De France" và bác bỏ nhận đình của tòa án phúc thẩm dựa trên những nội dung sau:

- Về việc xác định nhóm công chúng liên quan:

Tòa Giám đốc thẩm nhận thấy Tòa phúc thẩm  đã lập luận dựa trên giả định rằng danh tiếng của một nhãn hiệu nhất thiết chỉ giới hạn ở công chúng liên quan đến các sản phẩm hoặc dịch vụ mà danh tiếng đó có được. Tòa Giám đốc thẩm nhấn mạnh rằng một số nhãn hiệu có thể đã có được danh tiếng đến mức danh tiếng này vượt ra ngoài phạm vi công chúng liên quan đến hàng hóa hoặc dịch vụ mà nhãn hiệu đó được đăng ký. Trong trường hợp này, công chúng liên quan đến hàng hóa hoặc dịch vụ mà nhãn hiệu “TOUR DE FRANCE A LA RAME” được đăng ký có thể liên hệ giữa các nhãn hiệu xung đột, mặc dù công chúng đó hoàn toàn khác biệt với công chúng liên quan đến hàng hóa hoặc dịch vụ mà nhãn hiệu trước đó được đăng ký.

Trong vụ kiện đang được xem xét, có thể suy ra từ phán quyết của Tòa Giám đốc thẩm rằng danh tiếng của nhãn hiệu "Tour de France" có cường độ đặc biệt đến mức toàn thể công chúng Pháp đều biết đến. Do đó, để đánh giá sự tồn tại của mối liên hệ giữa các nhãn hiệu xung đột lẽ ra phải xem xét đến cường độ đó, nhưng Tòa phúc thẩm đã không làm như vậy.

- Về việc đánh giá tính tương tự giữa các nhãn hiệu.

Tòa Giám đốc thẩm tái khẳng định rằng việc so sánh phải được thực hiện dựa trên các đặc điểm nội tại của các dấu hiệu xung đột, mà không xem xét các điều kiện tiếp thị của sản phẩm hoặc dịch vụ mà chúng chỉ định. Do đó, Tòa phúc thẩm đã sai khi phủ nhận sự tồn tại của bất kỳ sự tương đồng về mặt khái niệm nào, dựa trên nhận định rằng công chúng liên quan sẽ hiểu nhãn hiệu ‘Tour de France’ của Công ty Pháp “Société du Tour de France”  chỉ  là nhãn hiệu dùng để chỉ một giải đua xe đạp.

Cuối cùng, Tòa Giám đốc thẩm phán quyết rằng Tòa phúc thẩm không nên tuyên bố rằng không có nguy cơ pha loãng [tính phân biệt của nhãn hiệu] mà không điều tra trước xem việc sử dụng nhãn hiệu tranh chấp “Tour de France à la rame” có khiến nhãn hiệu trước đó “Tour de France” có nguy cơ bị làm mờ nhạt hay không, bằng cách làm suy yếu mối liên hệ giữa công chúng và giới truyền thông với nhãn hiệu nói trên, và khiến họ nghĩ rằng những thuật ngữ này mang tính chung chung, do đó ảnh hưởng đến khả năng phân biệt biệt và chức năng thiết yếu của nó như một dấu hiệu chỉ dẫn nguồn gốc./.

Nguồn : 
https://www.aippi.org/news/a-hard-fought-victory-for-the-organizers-of-the-tour-de-france/ 
https://ipkitten.blogspot.com/2023/11/tour-de-ffrance-vs-tour-de-france-la.html

(++)