FTA giữa EU và Ấn Độ có nguy cơ đổ vỡ do tranh chấp về quyền đối với chỉ dẫn địa lý gạo Basmati

Ấn Độ và EU đã đàm phán một Hiệp định thương mại tự do (FTA) trong nhiều năm, bắt đầu từ năm 2007 nhưng bị đình trệ vào năm 2013 do tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn an ninh thông tin và tiếp cận thị trường đối với một số hàng hóa. Các cuộc tham vấn đã được nối lại vào năm 2022, với mục tiêu ký kết một thỏa thuận vào cuối năm 2025.Tuy nhiên Tờ Financial Times dẫn nguồn tin cho biết Hiệp định thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu (EU) và Ấn Độ đang có nguy cơ đổ vỡ do tranh chấp về quyền đối với tên gọi gạo Basmati.Theo ấn phẩm này, Ấn Độ đang đàm phán với EU để được cấp độc quyền dùng chỉ dẫn địa lý (GI) gạo "Basmati"[1], theo đó chỉ gạo trồng tại Ấn Độ mới được dùng chỉ dẫn này. Ấn Độ đã nộp đơn xin độc quyền sử dụng tên gọi "Basmati" tại EU vào năm 2018. Theo đơn của Ấn Độ đặc điểm đặc biệt của gạo Basmati được trồng và sản xuất tại tất cả các quận của bang Punjab, Haryana, Delhi, Himachal Pradesh, Uttarakhand, cũng như tại một số quận cụ thể ở phía tây Uttar Pradesh và Jammu và Kashmir thuộc ở chân dãy Himalaya. Các quan chức Ấn Độ đang dần mất kiên nhẫn vì đơn xin bảo hộ đã bị trì hoãn trong bảy năm.

Việc chính phủ Ấn Độ nộp đơn xin cấp chỉ dẫn địa lý (GI) duy nhất cho sản phẩm nội địa của mình đã gây ra sự lo ngại ở cấp cao nhất của chính quyền Pakistan, cấp GI cho riêng gạo basmati Ấn Độ sẽ là một đòn giáng mạnh vào các nhà xuất khẩu gạo của  Pakistan. Đơn xin cấp GI của Ấn Độ (nếu được chấp nhận -NV) có nguy cơ tước đi quyền của người bán Pakistan được dán chỉ dẫn  "Basmati" cho gạo của họ,  điều này có khả năng gây ảnh hưởng đến các nhà xuất khẩu Pakistan vốn phụ thuộc vào quyền sở hữu gạo basmati để bán ngũ cốc sẽ dẫn đến giá gạo giảm và mất thị phần, gạo basmati đắt hơn gạo thông thường từ 200 đến 300 đô la một tấn.Hành động nộp Đơn xin cấp chỉ dẫn địa lý của Ấn Độ đã dẫn đến một cuộc họp khẩn cấp giữa Bộ trưởng Thương mại Pakistan, Chủ tịch Tổ chức Sở hữu Trí tuệ của nước này, đại diện Hiệp hội Xuất khẩu Gạo Pakistan và các cố vấn pháp lý cấp cao của chính phủ. Abdul Razak Dawood - cố vấn của Thủ tướng Pakistan, sau đó cho biết đơn đăng ký này sẽ bị "phản đối kịch liệt".Theo  dự kiến, một phản đối chính thức sẽ được đưa ra trước thời hạn chót của EU. Pakistan cũng đã nộp đơn xin cấp GI  tương tự vào năm 2023 về việc  xác định diện tích và phương pháp sản xuất lúa gạo, bao gồm cả các khu vực ở Kashmir do Pakistan quản lý mà Ấn Độ tuyên bố là lãnh thổ của mình.

Cũng phải nói thêm rằng vào đầu những năm 2000, Pakistan đã từng ủng hộ nỗ lực của  Ấn Độ nhằm lật ngược Bằng độc quyền sáng chế  liên quan đến  gạo Basmati do công ty RiceTec thuộc về Hoàng tử Hans-Adam của Liechtenstein có trụ sở tại Texas nắm giữ vào năm 1997, công ty mà hai cường quốc Nam Á vào thời điểm đó cáo buộc là đã thực hiện hành vi "cướp sinh học" (“biopiracy”).Kết quả là một thẩm định viên cấp cao của Cơ quan Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kỳ - USPTO đã bác bỏ 13 yêu cầu bảo hộ đối với Bằng độc quyền sáng chế số US 5.663.484 "Dòng và hạt gạo Basmati" trong một văn bản dài 46 trang,  RiceTec đã tự nguyện rút bốn yêu cầu bảo hộ vào tháng 6 năm 2000 khi Chính phủ Ấn Độ chính thức khiếu nại bằng sáng chế này. USPTO phán quyết rằng các dòng gạo, giống cây trồng và hạt gạo mà RiceTec tuyên bố là "đã có bằng sáng chế"  về cơ bản giống hệt với các giống gạo basmati được trồng ở Ấn Độ và Pakistan, và do đó không thể được cấp bằng sáng chế, ngoài việc phải thu hẹp nội dung thì điều rất quan trọng là tên của sáng chế không còn chứa từ basmati nữa   mà đổi thành “Các dòng lúa Bas 867, RT1117 và RT112”.

Mặc dù đơn xin cấp phép của Pakistan thừa nhận rằng gạo Basmati cũng được trồng ở một số vùng của Ấn Độ, New Delhi vẫn muốn sở hữu độc quyền xuất xứ giống gạo này. Nếu EU chấp thuận một trong hai đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý nêu trên có thể được hiểu là sự công nhận chủ quyền của Ấn Độ hoặc Pakistan đối với các vùng lãnh thổ tranh chấp, điều này có thể gây ra thêm bất đồng. Hiện cả hai đơn hiện đang được xem xét song song tại Brussels và Ủy ban Châu Âu nhận thức được tính chất nhạy cảm của tình hình. Người phát ngôn của Ủy ban Châu Âu cho biết Ủy ban đã công bố đơn đăng ký tên ‘basmati’ từ Ấn Độ như một chỉ dẫn địa lý được đề xuất bảo hộ. Công bố này cho phép các bên liên quan nộp đơn phản đối trong thời hạn ba tháng, theo Người phát ngôn:

“Công bố này không ngụ ý việc [cấp]đăng ký ‘basmati’ mà là một bước trong quy trình đăng ký chỉ dẫn địa lý tiêu chuẩn. Quyết định cuối cùng về việc đăng ký chỉ dẫn địa lý chỉ được đưa ra sau khi giai đoạn phản đối hoàn tất. Điều này cho phép quyền của tất cả các bên được tôn trọng trong quá trình đăng ký” và nếu nhận được phản đối từ bất kỳ bên nào, ủy ban sẽ đảm bảo rằng nó được xem xét theo các thủ tục hiện hành, đảm bảo quyền của tất cả các bên được tôn trọng một cách nghiêm ngặt”.

Nguồn: 
https://www.vesti.ru/article/4687530; 
https://www.vesti.ru/article/4687530; 
https://swedenherald.com/article/basmati-rice-dispute-stalls-euindia-trade-agreement

(++)